EMDR, İngilizce “Eye Movement Desensitization and Reprocessing” kelimelerin kısaltılmış haliyle ifade edilmektedir. Türkçeye “Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden işleme” olarak çevrilmiştir.
İnsan dünyaya geldikten sonra birçok yaşam olayları ile karşı karşıya gelmektedir. Nörobiyolojik olarak doğuştan birbiriyle bağlantılı bellek ağları vardır. Adaptif bilgi işleme sistemine sahiptir. Yaşanan rahatsız edici yaşam olayları her bir insanda farklı bir etkiye sebep olmaktadır. Bazılarımız rahatsız edici, yoğun acı verici bir durum ve olayla karşılaştığında nöral ağlar arasında bağlantıda düğüm oluşmaktadır. Sağlıklı adaptif bilgi işlemleme oluşamamaktadır. Travmatik yaşam olayı sonucunda elde edilen bilgiler beyinde işlenerek kullanılır hale getirilemez ve beyin içerisindeki bellek ağlarına dahil edilemez. Duyusal, duygusal, düşünsel, davranışsal ve inançsal alanda kendini göstermektedir. Geçmiş anılara şimdi olan yaşam olayı sırasındaki bilgiler ile entegre edilemez. Bu bilgiler bellek ağlarına bağlanamadığı ve anlamlandırılamadığı için öğrenme gerçekleştirilemez. Otobiyografik hafıza kayıtları tamamlanamaz. Yaşanan travmatik olayın etkisi üç beyin sisteminde entegratif değerlendirilmediği birbiri ile bağlantısı bozulan nöral ağları ile işlemlenmemiş şekilde işlevsiz kayıt olarak yapılır.
Beden Psikoterapisi, Virginia satir yaklaşımı, Duygu odaklı terapi de, Hipnoz tekniklerine olduğu gibi EMDR yaklaşımında ortak bir amaç vardır. Bu amaç danışanın geçmişte yaşamış etkisi süren olumsuz anı ve travmaların metabolize edilip anlamlandırılarak dönüştürülmesidir. Danışana uygulanan hızlı göz hareketleriyle hafıza kayıtlarında olumsuz depolanmış anıların şu an danışanın iç dünyasında, iş hayatında sosyal çevresindeki olumsuz etkisininden hızlıca kurtarılması amaçlanır.
EMDR de danışanın şikâyetin temel sebebi olan olumsuz yaşanmış anıların oluşturduğu algıdaki çarpıklık ve işlevsiz davranışlar bilgi işleme modelinin rehberliğinde çalışılır. Yaşanan olumsuz anı yeniden işlemlenmiş olur. Sonrasında uyumlu ve işlevsel haliyle kalıcı hale getirmek için danışanın olumlu duyumsama ve yaşam anıları ile birleştirilir.
EMDR hangi durumlarda uygulanabilir?
- EMDR öncelikle yoğun korku ve kaygıların hâkim olduğu durumlarda, travma ve travma sonrası stres bozukluğunda uygulanılıyor olsa da günümüzde artık geniş bir yelpazedeki şikayetler için kullanılmaktadır.
- EMDR ile deprem, savaş gibi afetler gibi, kaza, taciz, şiddet gibi travmatik olayların üzerimizde bıraktığı kalıcı etkiyi ortadan kaldırmak için çalışılır.
EMDR terapisinin etkili olduğu çalışma alanı boşanma, ayrılık, işteki başarısızlık, iflas, mobing, küçük düşme, hastalık, ekonomik sıkıntılar gibi olumsuz yaşam deneyimleridir.
- Aile içi, çiftler arasında yaşanan çatışmalar da zorlayıcı boşanma süreçlerinde, okul ortamında yaşanan zorlayıcı sorunlar gibi kriz durumlarda da çalışır.
EMDR nasıl çalışır?
Danışana eşlik eden bir ilişki kurulur. Danışan ile klinisyen arasında güvene dayalı bağlanma oluşmalıdır. Danışanla beraber çalışılarak hedef anılar belirlenir. Danışana çift yönlü dikkat uyaranı verilir. Bu çift yönlü dikkat uyaranı her iki göz hareketleri ile yapılabildiği gibi ayrıca her iki kulaktan sesli uyaran verme veya çift yönlü el vuruşlarıyla yapılan dokunsal uyaranlarla da sağlanabilir. Bu çift yönlü uyaranlar, EMDR’in en temel tekniğidir. Bu uyaranlar ile beynin sağ ve sol iki yarım küresi arasında geçiş sağlanır. Bu şekilde çift yönlü uyaranlar olumsuz yaşantıların hafıza kayıtlarına hızlı erişilebilmesi ile yeniden işlemleme fırsatı verir. Böylelikle korku, utanç ve kaygı ile bellekte depolanmış anılar yerine şu an güvende olduğumuzu hissettiğimiz ve kendimizi koruyabileceğimiz kendimize güvenebildiğimiz gibi yeni bilgiler oluşturulur. Geçmişteki yaşadığımız anının etkisi olan baskın olumsuz kendimizle ile ilgili atıflarımızda azalma veya değişme olur.
EMDR nasıl uygulanır?
Emdr yapılandırılmış belli prosedürlerle klinisyen tarafından danışanın olumsuz yaşanmışlıklarını öğretici bir hayat tecrübesine dönüştürülmesine yardımcı olur. Bu amaçla danışanın olumsuz yaşanmış olay veya travmasının rahatsız edici yönleri tespit edilir. Sonra danışanın olayı düşünmesi tüm yaşadığını tek bir fotoğraf karesi şeklinde ve olayın en çok rahatsız edici kısmına odaklanması istenir. Odaklandığı kısımla veya göz önüne gelebilen fotoğraf karesi ile beraber oluşan altta yatan olumsuz düşüncesinin ne olduğu ve kendi ile ilgili o andaki olumsuz değerlendirmesinin ne olduğu söylenmesi istenir. Emdr göre geçmişte yaşanmış travmayı çalışırken gözünde canlandırdığında ortaya çıkan olumsuz düşünce (negatif kognisyon) şimdiki zamandaki yaşanan rahatsızlığın düzeyi değerlendirilir. Geçmiş yaşanmış olaya bakarken şimdiki zamanda ‘‘ben değersizim veya ben güçsüzüm’’ gibi ifadeler şu andaki kendi ile ilgili çarpık bir algı oluştuğunu göstermektedir. Objektif olmayan öz değerlendirmeler ve negatif düşünceler emdr’de öncelikli hedeflerdir. Düşünceleriyle beraber hissettiği duygusunun en azdan en çok olarak 0-10 arasında değerlendirilmesi yapılır. Danışanın ritmik göz hareketleri yaptırılarak klinisyenin parmağı takip edilir. Setler halinde her iki beyin kısımların katılımı sağlanan bir şekilde olumsuz yaşantıya karşı duygusal yoğunluk azalmış, anıya karşı duyarsızlaştırma olur. Uyumlu bakış acısıyla işlenmeme yapılmış olur. Negatif kognisyon dile dökülmesi düşüncesindeki mantıksızlığı fark etmesini sağlar. Bu işlemleme yapıldıkça genellikle daha uygun bir inanç ortaya çıkar. Danışan çıkmaya başlayan pozitif kognisyonlarını dile getirmek zorluk çekiyorsa klinisyen empatik bir eşlikle danışanın pozitif kognisyon ve duygularının çıkmasında yardımcı olur. Eski işlevsiz anı işlendikten sora pozitif kognisyon daha önceden rahatsız edici olan bilgiyle ilişkilendirilir. Pozitif kognisyon anıya yerleştirilmiş olur. Sonra ki aşama danışan pozitif kognisyonu aklında tutup bedenini zihinsel olarak baştan aşağı taramasıdır. Her çalışmada yeniden işlemleme tamamlanmışta olsun ya da olmasın seansın sonunda duygusal dengeye getirilir. Bir sonraki seansın başında bir önceki seansın başında işlemlenmiş hedeflere erişim sağlanır. Yeniden değerlendilir.
EMDR kaç seansta tamamlanır?
Öncelikle EMDR yaparken klinisyen-danışan arasında terapötik ilişkinin çok iyi olması gerekir. EMDR ne kadar süreceğini danışanın psikolojik durumu, kişilik yapısı, yaşadığı travmanın karmaşıklığı ve psikososyal destek sistemleri belirler. Önerilen 3 seansta duygu ve düşüncelerin işlenmesidir. Kompleks travmalarda 8-10 seans boyunca devam edebilir.
EMDR etkili bir yöntem midir?
EMDR, Dünya sağlık Örgütü başta olmak üzere uluslararası ve ulusal birçok sağlık ve psikoterapi kuruluşları tarafında kabul edilen ve kullanılan bir metottur.
Elif Erkan
Referans:
Shapiro F. (2016) EMDR (Göz duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme ), Temel Prensipler, Protokoller ve Prosedürler (1.basım). İstanbul, Okuyanus
**Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır.