Psikolojik şok ani ve beklenmedik bir şekilde ortayan çıkan tehlike hissedilen güven duygusunun tamamen kayıp edilen travmatik olay karşısında vücudun gösterdiği fiziksel tepkidir. Kazalarda, deprem ve sel gibi doğal afetlerde, fiziksel şiddet, saldırı, ölüm . vs. toplumsal bireysel olaylarda fiziksel şok belirtileri ortaya çıkar.
PSİKOLOJİK ŞOK BELİRTİLERİ NELERDİR?
Belirtilerin bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz:
- Göğüs sıkışması
Düzensiz kalp ritmi
Hızlı solunum
Bilinç bulanıklığı
Kaygı ve endişe
Terleme
Susuzluk hissi ve ağız kuruluğu
Bedeninin dışında hissetme
Gerçekleşen olay anında sanki orada değilmiş gibi hissetme.
Yoğun öfke
Çığlık atma veya bağırma isteği
Koşma, kaçma isteği
“Psikolojik donma” tepkisi de yaşanabilir. Böyle anlarda da kendini tehlikede hisseden kişinin bedeninde, düşüncel muhakeme kapasında bir duraklama, hareketsizlik ,yaşadığını hissetmeme oluşur. Bu değişimler yaşandığı esnada iyi hissettirmeyecek olsa da temel amacı kişinin güvende olmasını ve hayatta kalmasını sağlamak amacıyla çıkan ilkel savunma tepkidir.
PSİKOLOJİK ŞOK VE PSİKOLOJİK DONMA ANINDA YAPILMASI GEREKENLER NELERDİR?
İlk olarak şok yaşayan kişinin güvenli bir yere alınarak sakinleştirilmesi, güvenli hissedeceği kişilerin yanında bulunması önemlidir. Psikoterapist psikolojik şok durumunda kişiye eşlik eden bütün odağıyla tamamen ortamda bulunur. Sakince eşlik eden bir şekilde yavaş diyaframın dahil olduğu nefes egzersizleriyle beraber beden psikoterapisi egzersizleriyle bedenine çalışılır. Bedenin ne tür tepkiler veriyor değerlendirilir. Danışanın kendini daha iyi yatıştırmasına destek olacak güvenli alan çalışması yapılır. Gerilme ve gevşeme egzersizleri yapılır.
AKUT STRES BOZUKLUĞU NEDİR?
Travmatik bir olay yaşandıktan sonra 2 güne kadar yaşadığım aralığındaki süreçte bedenimizde ve kaygı seviyemizde farklılıklar olmasını normal karşılarız. Fakat en az 3 gün ile 30 gün arası bu aşırı kaygı ve panik halinin devam ettiği durumlarda artık kişinin ‘akut stres bozukluğu’ için belirlenen süreden uzun zaman belirtilere maruz kaldığını gözlemlemiş oluruz. Tabii ki burada yaşanan travmanın çeşidi, büyüklüğü, travmaya direkt olarak maruz kalıp kalmadığımızın da önemli rolü vardır.
AKUT STRES BOZUKLUĞU NEDENLERİ NELERDİR?
Doğal afetler (deprem, sel yangın ), savaş, kaza, ölüm, şiddet, cinsel/ fiziksel istismar vs. travmatik olay olduktan sonra danışanda en az 3 gün ile 30 gün olan olay hala yaşanıyormuş gibi davranışsal, fiziksel, nöröbiyolojik ve duygusal tepkiler devam ediyorsa ise Akut Stres Bozukluğu denilmektedir.
AKUT STRES BOZUKLUĞU BELİRTİLERİ NELERDİR?
1) Travmatik olayın istemsizce tekrarlanması: Kişi çeşitli şekillerde ( flashback, rüyalar, anılar) travmatik olayı zihninde tekrar tekrar yaşar.
2) Olumsuz ruh hali: Kişinin üzüntülü, negatif bir ruh halinde olması.
3) Disosiyatif semptomlar: Kişinin çevresinde olan olaylara duyarsızlaşması, mekan/ zaman/ gerçeklik algısında bozulması.
4) Kaçınma hali: Kişinin travmatik olayı anımsatan, hissettiren ortamlardan, durumlardan ve yerlerden kaçınması.
5) Aşırı uyarılma: Uykusuzluk, irkilme, savunmacı tutum, kolay ürkme halleri.
TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUĞU NEDİR?
Travmatik olay üzerinden 1 ay geçmesine rağmen atlatamıyorsak sanki istemsizce travmatik olayı rüyalar flashback ile tekrar yaşıyor gibi hissediyorsak, negatif ruh halimiz devam ediyorsa, kişilere ve olaylara karşı duyarsızlaşıyorsak, kaçınma davranışları yaşıyorsak, aşırı uyarılmışlık hali yaşıyorsak yaşadığımız durum ‘travma sonrası stres bozukluğu’ denilmektedir. Semptonlar 3 aydan az sürerse Akut travma sonrası stres bozukluğu 3 ay veya daha fazla sürerse kronik travma sonrası stres bozukluğu denir. Semptomlar stres etkilerinden en az 6 ay sonra başlıyorsa gecikmeli başlangıçlı kronik travma sonrası stres bozukluğu denir.
TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUĞU NEDENLERİ NELERDİR?
Travma sonrası stres bozukluğuna neden olan sebepleri deprem, sel ,yangın gibi doğal afetler, cinsel şiddet, fiziksel saldırı, kaza ya da savaş olarak sayabiliriz.
TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUĞU BELİRTİLERİ NELERDİR?
Travma sonrası stres bozukluğunun birçok belirtisi vardır ve bu belirtileri basitçe duygusal, fiziksel , davranışsal ve bilişsel belirtiler olarak dört kategori altında inceleyebiliriz.
• Duygusal belirtiler: Yüksek kaygı seviyesi, çaresizlik , karamsarlık, hızlı duygu değişimi
• Fiziksel belirtiler: Baş ağrısı, mide bulantısı, titreme, göğüs daralması gibi bedenimizde direkt olarak gözlemleyebildiğimiz belirtiler.
• Davranışsal belirtiler: Ani tepkiler verme, sürekli hareket etme, kolay irkilme, kaçınma.
• Bilişsel belirtiler: Unutkanlık, uyku problemleri, tekrarlanan düşünceler, kendilik algısının bozulması, zaman ve yer kavramının bozulması
TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUĞU TEDAVİ YÖNTEMLERİ NELERDİR?
Psikoterapi travma sonrası stres bozukluğu tedavisinde kullanılan en kullanılan yaklaşımdır. Her insan farklı bir yapıya sahiptir. İnsanın olgunluk seviyeleri de birbirinden farklıdır.Bu sebepten bir yapısına çalışılırken diğer taraftan değişik ekollerle travma yada bütüncül bir yaklaşımla eşlik edilirek travma sonrası stres bozukluğuna çalışılır.Bu çalışmalarda psikoanalitik psikoterapi, beden psikoterapisi, emdr, hipnoz, duygu odaklı terapi, virginia satir yaklaşımı, pozitif psikoterapi, bilişsel terapi vs. bir çok yaklaşımla bireysel psikoterapi çalışması yapılır. Ayrıca grup terapiside yapılabilir.
Bazı durumlarda ‘travma sonrası stres bozukluğu tedavisinde ‘ yürütülen psikoterapi sürecine ek olarak ilaç tedavileri de kullanılabilmektedir.